Halka Arz Nedir? Piyasalarda 15 Yıllık Gözlemlerimin Işığında
Geçen hafta ofiste genç bir meslektaşım, “Abi, şu halka arz işini hâlâ tam kavrayamadım.” dedi. Gülümsedim; 2009’da piyasalara ilk adımımı attığımda aynı soruları ben de soruyordum. On beş yıllık tecrübemle söyleyebilirim: Halka arz dışarıdan karmaşık görünür; ama mantığı net, adımları belirgindir.
Halka Arz Nedir? Basit Bir Tanımla
Halka arz, bir şirketin paylarının ilk kez geniş yatırımcı kitlesine satışa sunulmasıdır. “Artık büyüdüm, ortak istiyorum.” demesinin kurumsal karşılığıdır.
Genelde iki şekilde yapılır:
Birincil Halka Arz
Şirket yeni hisse ihraç eder; satış geliri doğrudan şirket kasasına girer (büyüme yatırımları, borç azaltımı vb.).
İkincil Halka Arz
Mevcut ortaklar ellerindeki hisseleri satar; gelir satıcı ortağa gider. Çoğu pratikte karma model olur.
Gerçekte sıkça “karma” yapı görürüz: Hem yeni ihraç hem ortak satışı bir aradadır.
Şirketler Neden Halka Açılır? (Gözlemlerim)
Para Lazım (Sermayeye Erişim)
Büyüme yatırımlarını borçla finanse etmek pahalı olabilir. Halka arzla özkaynak toplanır. Danışmanlığını yaptığımız bir teknoloji şirketi, “20 milyon TL’yi krediyle alsak üç yıl faiz öderiz.” demişti; halka arz daha sürdürülebilir oldu.
Prestij ve Görünürlük
Borsa’da işlem görmek kurumsal itibar ve tanınırlık kazandırır. İhalelerde ve müşteri görüşmelerinde “BİST şirketi” olmak fark yaratır.
Mevcut Ortakların Çıkışı (Exit)
Girişim sermayesi fonları gibi yatırımcılar 5–7 yıl sonra çıkış ister. Halka arz, profesyonel ve nispeten şeffaf bir çıkış yoludur.
Çalışan Teşviki (ESOP)
Hisse/opsiyon planları ile çalışan bağlılığı ve performansı artar. Başarı, pay değerine yansır; “win–win” düzeni oluşur.
Halka Arz Süreci Nasıl İşler?
Şirketten şirkete değişir; fakat tipik akış şudur:
-
1) Karar ve Hazırlık
Yönetim “halka açılalım mı?” sorusuna yanıt arar. Değerleme, ihtiyaç tutarı, zamanlama, yatırımcı hikâyesi çalışılır. Tecrübeme göre 6–24 ay sürebilir.
-
2) Aracı Kurum Seçimi
Süreci organize edecek aracı kurum(lar) belirlenir (ör. İş Yatırım, Garanti BBVA Yatırım, Ak Yatırım vb.). İzahname, pazarlama ve dağıtım bu kurumlarca yürütülür. Komisyon genellikle %2–4 bandındadır.
-
3) SPK Başvurusu ve İzahname
Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuru yapılır. İzahnamede finansallar, riskler, strateji detaylı anlatılır.
Dikkat: SPK titizdir; eksik/yanlış bilgi süreci uzatır. Belgelerin eksiksiz hazırlanması kritik.
-
4) Fiyat Tespiti
DCF, benzer şirket çarpanları ve piyasa koşulları birlikte değerlendirilir. Boğa döneminde aynı şirket daha yüksek değerleme görebilir.
-
5) Talep Toplama
Genellikle 2–5 gün sürer. Talep arzı aşarsa dağıtım oranları/kura devreye girer; bireyselde az pay düşmesi normaldir.
-
6) İşlem Başlangıcı
Hisseler Borsa’da işlem görmeye başlar. İlk günler volatilite yüksektir; planlı hareket etmek gerekir.
Yatırımcı Olarak Halka Arzlara Nasıl Bakmalı?
Şaka yollu hep derim: “Halka arz biraz piyango gibidir.” Abartı payı var; ama risk–getiri dağılımı geniştir.
Avantajlar
- • İlk gün/kısa vadede yüksek getiri potansiyeli
- • Güçlü şirketlere erken ortak olma fırsatı
- • Çoğu vakada makul fiyatlandırma hedefi
Riskler
- • İlk gün sert düşüş olasılığı
- • Kura/az dağıtım nedeniyle düşük pay
- • Sınırlı geçmiş veri, yüksek belirsizlik
- • Piyasa koşullarının hızla değişmesi
Önerim: Halka arzlara portföyün %5–10’unu ayır; mutlaka izahnameyi oku. Kısa vadeli “hype” yerine uzun vadeli hikâyeyi tart.
Türkiye’de Halka Arz Piyasası
Son yıllar oldukça hareketli geçti. 2021 rekor kırdı; 2022–2023’te makro koşullar yavaşlatsa da 2024’te yeniden canlanma gördük. Teknoloji, sağlık, perakende ve e-ticaret öne çıktı.
İpucu: “Hype” (gündem/algı) etkisi küçümsenemez. Medyada sık konuşulan halka arzlar kısa vadede daha canlı seyredebiliyor.
Sonuç: Kişisel Tavsiyem
Halka arz heyecan vericidir; ama dikkat ve disiplin ister. Uzun vadeli yatırım zihniyetiyle yaklaşmak, şirketin işi–sektörü–rekabet gücü–yönetimini etraflıca analiz etmek şart.
Her halka arz başarı hikâyesi yazmaz; yıllar sonra arz fiyatının altında kalan örnekler çoktur. Halka arzlar, çeşitlendirilmiş portföyün küçük bir parçası olmalıdır.
Umarım bu özet, kafanızdaki soru işaretlerini azaltır. Öğrenme hiç bitmiyor.
Sık Sorulan Sorular
Halka arza nasıl başvuru yapabilirim?
Aracı kurum/bankanızın uygulamasındaki “Halka Arz” bölümünden talep verilir. Minimum tutar şirketten şirkete değişir; talep ettiğiniz tutar kadar nakdi blokede tutmanız gerekir.
Halka arzdan hisse alamadım, neden?
Talep arzı aşarsa dağıtım/kura uygulanır; popüler arzlardaki bireysel dağıtım düşük olabilir. Bu, sürecin doğal bir parçasıdır; moral bozmayın.
Aldığım hisseyi ne zaman satabilirim?
Hisse Borsa’da işleme açıldığı andan itibaren serbestçe al–sat yapılabilir. İlk günler volatilite yüksektir; acele karar yerine planlı izle–uygula yaklaşımı faydalıdır.
Hangi halka arzlara katılmalıyım?
Sektörü anlıyor musunuz? Finansal yapı sağlam mı? Yönetim geçmişi ve rekabet avantajı var mı? 3–5 yıl elde tutmaya razı mısınız? Bu sorular “evet”e yaklaştıkça olasılık artar.
Halka arz fiyatı nasıl belirleniyor?
Genellikle bir fiyat aralığı duyurulur. Kurumsal yatırımcılardan talep toplanır; talebe ve piyasa koşullarına göre nihai fiyat bant içinde belirlenir. Değerleme için DCF ve benzer çarpanlar kullanılır.
Yasal Uyarı: Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır; yatırım tavsiyesi değildir. Yatırım kararlarınızı vermeden önce lisanslı bir danışmana başvurun. Geçmiş performans geleceği garanti etmez.
