;
Bildirimler
Cari oran, dönen varlıkların kısa vadeli borçlara oranını gösterir ve şirketin likidite gücünü ölçmede kullanılır. Bu oran, yatırımcı ve kredi verenler için finansal güvenilirliğin önemli bir göstergesidir. Yüksek cari oran, şirketin kısa v...
Geçen hafta bir arkadaşım telefon açtı: "Hocam, şu şirket çok kârlı görünüyor ama hissesi neden düşüyor?" dedi. Mali tablolarına göz attım, net kâr gerçekten güzeldi ama cari oran 0.6 civarındaydı. "İşte problem bu" dedim. Piyasalarda uzun yıllardır gözlemlediğim şey şu: Kârlı görünen şirketler bile kısa vadeli borç yükü altında ezilip gidebiliyor. Cari oran işte tam bu durumu gösteriyor - şirketin "kısa vadeli nefes alma" kapasitesi.
Cari oran, şirketin elindeki kısa vadeli varlıklarını (nakit, stok, alacaklar) kısa vadeli borçlarına böldüğünüzde çıkan rakam. Yani: "Bir yıl içinde ödemem gereken borçları, bir yıl içinde nakde çevirebileceğim varlıklarla karşılayabilir miyim?" sorusunun cevabı.
Müşterilerimle konuşurken hep şu örneği veririm: Cebinizde 100 lira var, yarın ödemek zorunda olduğunuz borç 80 lira. Cari oranınız 1.25 - rahat nefes alırsınız. Ama borç 120 lira ise cari oranınız 0.83 - işte o zaman sıkıntı başlıyor.
Cari Oran Formülü:
Cari Oran = Dönen Varlıklar ÷ Kısa Vadeli Borçlar
Risk! Kısa vadeli borçlar, kısa vadeli varlıklardan fazla. Likidite sorunu olabilir.
İdeal aralık. Yeterli likidite var, varlıklar da verimli kullanılıyor.
Çok güvenli ama belki varlıklar atıl kalıyor. Verimlilik sorunu olabilir.
Tabii ki bu aralıklar sektöre göre değişir. Perakende sektöründe 1.2 normal sayılırken, teknoloji şirketlerinde 3-4 de olabilir.
Bir müşterim vardı, gıda dağıtım şirketi işletiyordu. Satışlar iyiydi, kâr da yapıyordu ama sürekli kredi çekme ihtiyacı duyuyordu. Neden? Cari oranı 0.7 civarındaydı.
Sorun şuydu: Müşterilerine 60 gün vade veriyordu ama tedarikçilere 30 gün sonra ödeme yapması gerekiyordu. Üstelik stokta çok para bağlıydı. Sonuçta sürekli nakit sıkışıklığı yaşıyordu.
Başka bir müşteri, cari oranı 4.5 olan bir yazılım şirketi sahibiydi. Görünüşte çok güvenli ama yatırımcılar şirkete "verimsiz yönetiliyor" gözüyla bakıyordu. Çünkü ellerinde çok fazla atıl nakit vardı, büyüme yatırımları yapmıyorlardı.
Önemli Not: Cari oran çok yüksek de sorun olabilir! Elinizdeki parayı verimli kullanmıyor olabilirsiniz. Büyüme fırsatlarını kaçırıyor olabilirsiniz.
Her sektörün kendine özgü cari oran seviyeleri var. Müşterilerimle çalışırken gözlemlediğim ortalama aralıklar:
| Sektör | Normal Aralık | Neden? |
|---|---|---|
| Perakende | 1.0 - 1.5 | Hızlı stok devir, nakit satış |
| İmalat | 1.2 - 2.0 | Stok yoğun, orta vadeli tahsilat |
| Teknoloji | 2.0 - 4.0 | Az stok, yüksek nakit rezervi |
| İnşaat | 0.8 - 1.3 | Proje bazlı, uzun vadeli |
| Hizmet | 1.5 - 3.0 | Az stok, düzenli nakit akışı |
Benim yıllardır uyguladığım yaklaşım şu. Bir şirketin cari oranına bakarken şu soruları soruyorum:
Kişisel Tavsiyem: Cari oranı tek başına değerlendirmeyin. Mutlaka nakit akışı, asit-test oranı ve sektör ortalaması ile birlikte analiz edin.
Cari oran bilançoda belirli bir tarihteki durumu gösterir. Ama işler dinamik - yarın büyük bir alacak tahsil edilebilir ya da beklenmedik bir gider çıkabilir.
Stokların ne kadar eskidiğini, alacakların ne kadarının tahsil edilebileceğini göstermez. İki milyon liralık stok var ama bunların yarısı satılamayabilir.
Alacaklar 90 gün sonra gelecek, borçlar 30 gün sonra ödenecek. Bu timing farkı cari oranda görünmez ama çok kritik.
Cari oranın yanında "asit-test oranı"nı da bilmekte fayda var. Bu oran stoklarıı çıkarır, sadece çabuk nakde çevrilebilecek varlıkları dikkate alır.
Asit-Test Oranı:
(Dönen Varlıklar - Stoklar) ÷ Kısa Vadeli Borçlar
Eğer cari oran yüksek ama asit-test oranı düşükse, şirketin likiditesi aslında stokların satılmasına bağlı demektir. Bu riskli bir durum.
Dönen Varlıklar: 500 milyon TL (Nakit: 100M, Stok: 300M, Alacak: 100M)
Kısa Vadeli Borçlar: 400 milyon TL
Cari Oran: 500/400 = 1.25
Bu perakende sektörü için normal bir oran. Stok ağırlık çünkü perakendede bu normal.
Dönen Varlıklar: 800 milyon TL (Nakit: 600M, Stok: 50M, Alacak: 150M)
Kısa Vadeli Borçlar: 200 milyon TL
Cari Oran: 800/200 = 4.0
Teknoloji şirketi için tipik. Çok nakit var, az stok. Güvenli ama belki çok fazla atıl nakit tutuyorlar.
Bazı şirketler dönem sonunda geçici olarak borçlarını öder, oranları iyileştirir. Sonra tekrar borçlanır. Bu yüzden yıl içi raporlara da bakmak gerekir.
Cari oranı yüksek ama stokların yarısı eski/bozuk olabilir. Stok devir hızına ve yaşına da bakmak gerekir.
Bir teknoloji şirketinin cari oranını bir perakende şirketiyle kıyaslamak anlamsız. Mutlaka aynı sektörden şirketlerle karşılaştırın.
On yılı aşkın süredir piyasalarda gözlemlediğim şey şu: Cari oran, şirketlerin kısa vadeli finansal sağlığını gösteren en önemli göstergelerden biri. Ama tek başına yeterli değil.
Yatırım kararı alırken cari oran konusunda şu kontrolleri yapın:
Tabii ki kesin değil ama kişisel deneyimimden şunu söyleyebilirim: Cari oranı sürekli 1'in altında olan şirketlerden uzak duruyorum. Çünkü ekonomik daralma dönemlerinde bu tür şirketler ilk sıkıntıya girenler oluyor.
Son söz: Cari oran şirketin kısa vadeli "nefes alma" kapasitesini gösterir. Ne çok az (nefessizlik), ne çok fazla (atıl durmak) iyi değil. Denge önemli!
Şirketlerin bilançosunda dönen varlıklar ve kısa vadeli borçlar gösterilir, kendiniz hesaplayabilirsiniz. Ayrıca KAP'tan mali tablolarda bulabilirsiniz. Yatırım bankaları analist raporlarında genelde bu oranı verir. Bazı finans sitelerinde (Foreks, Bigpara) de hazır bulunabilir.
Çok riskli ama sektöre bağlı. Hızla büyüyen teknoloji şirketlerinde geçici olarak düşük olabilir. Ama genel olarak 1'in altı tehlikeli. Neden düşük olduğunu anlamak gerekir: Geçici likidite sıkıntısı mı, yoksa
10 yıllık deneyime sahip teknik analiz uzmanı. Borsa İstanbul ve küresel piyasalar konusunda uzmanlaşmış.
Ödenmiş sermaye, ortakların şirkete fiilen yatırdığı sermaye miktarını ifade eder. Şirketin özkaynak yapısının en temel kalemlerinden biridir. Güçlü ödenmiş sermaye, şirketin yatırımcı nezdinde güvenilirliğini artırır ve finansal istikrarını destekler.
Duran varlıklar, işletmede bir yıldan uzun süre kullanılan kalemlerdir. Fabrika, bina, arsa, makine gibi uzun vadeli yatırımlar bu grupta yer alır. Şirketin büyüme stratejilerini ve üretim kapasitesini anlamak için önemli bir göstergedir.
Temettü, şirketin elde ettiği kârdan ortaklarına dağıttığı paydır. Temettü verimi ise, dağıtılan temettünün hisse fiyatına oranını gösterir. Yatırımcılar için pasif gelir ve uzun vadeli yatırım stratejilerinde önemli bir göstergedir.