Geçen akşam eski bir müşterimle yemeğe çıktım. Adam, 2008'den beri borsada (tabii o zamanlar daha tecrübesizdi), "Hocam bu ekonomi işi neden sürekli iniş çıkış yapıyor? Bir düz gitmiyor?" diye sordu. İşte tam da bu sorunun cevabını vermek için bu yazıyı yazıyorum.
Yani, makroekonomik döngüler dediğimiz şey aslında ekonominin nefes alıp verme ritmi gibi bir şey. Bazen hızlı nefes alıyor (büyüme), bazen yavaşlıyor (durgunluk), bazen de nefes nefese kalıyor (resesyon). Bu döngüleri anlamak... tabii ki kolay değil ama yatırım stratejilerini belirlerken gerçekten kritik.
Bu Döngü Meselesi Nasıl Çalışıyor? (Temel Kavramları Basitleştirelim)
Piyasalarda uzun yıllardır gözlemlediğim şu: ekonomi hiçbir zaman düz bir çizgide gitmiyor. Sanki bir dalgalanma var sürekli. Bu dalgalanmaları anlamak için önce temel kavramlara bakalım.
Büyüme Dönemi
İşte bu dönem güzel. Şirketler üretiyor, insanlar harcıyor, işsizlik düşüyor. Borsada da genelde yukarı yönlü hareketler görüyoruz. (Tabii her zaman değil, bazen beklentiler farklı oluyor...)
Resesyon
İki çeyrek üst üste negatif büyüme olduğunda buna resesyon diyoruz. İşsizlik artıyor, harcamalar düşüyor. 2008'de yaşadığımız gibi... o dönemde müşterilerimin çoğu panik yapmıştı.
Durgunluk Dönemi - Ara Kademe
Durgunluk dediğimiz şey biraz farklı. Resesyon kadar kötü değil ama büyüme de yok. Ekonomi sanki yerinde sayıyor. Müşterilerimle çalışırken sık karşılaştığım bir durum bu. İnsanlar "ne alayım, ne satayım" diye kararsız kalıyor bu dönemlerde.
Döngülerin Piyasalara Etkisi - Gerçek Hayattan Örnekler
2008 krizi sırasında ne olmuştu hatırlarsanız? Bankalar battı, işsizlik arttı, herkes elindeki hisse senetlerini satmaya çalışıyordu. Ben o dönem müşterilerime "Panik yapmayın, bu geçici" demiştim ama tabii kolay değildi. İşsizlik %6'dan %10'a çıkmıştı Amerika'da.
💡 Kişisel Gözlemim
2020 COVID krizi geldiğinde farklı bir durumla karşılaştık. Bu sefer devletler hemen müdahale etti, faizler sıfıra indi. Sonuç? Borsalar düşüş sonrası hızla toplandı. Yani her kriz aynı değil, öğrendiğim şu ki...
Faiz Oranları ve Merkez Bankası Politikaları
İşte burası çok ilginç. Merkez bankaları bu döngülerde sanki orkestra şefi gibi davranıyor:
- Resesyon geldiğinde → Faizleri düşürüyor (para ucuzlaşıyor, kredi almak kolaylaşıyor)
- Ekonomi ısındığında → Faizleri artırıyor (enflasyonu kontrol etmeye çalışıyor)
- Durgunluk döneminde → Genelde bekle-gör politikası (kesin bir şey diyemem ama çoğunlukla böyle)
TCMB'nin politikalarını takip ediyorsanız anlarsınız. Bazen beklenmedik kararlar alıyorlar, bazen piyasa beklentilerine uygun hareket ediyorlar. Bu belirsizlik yatırımcılar için hem risk hem fırsat yaratıyor.
Tarihsel Örneklerden Çıkardığım Dersler
Yirmi beş yıllık tecrübemde şu krizleri yakından gözlemledim:
2001 Türkiye Krizi
O zamanlar daha gençtim, tecrübesizdem (itiraf etmeliyim). Lira değer kaybetti, bankalar kapandı. Ama sonrasında ekonomi toparlandı. İlk büyük dersim: Her krizin ardından bir toparlanma geliyor.
2008 Küresel Finans Krizi
ABD'den başlayıp tüm dünyaya yayıldı. Lehman Brothers battı, AIG kurtarıldı. O dönem altın fiyatları uçmuştu. Müşterilerim "Altın alsak mı?" diye soruyordu sürekli.
2020 Pandemi Krizi
Bu farklıydı. Sağlık krizi ekonomik krize dönüştü. Ama teknoloji hisselerinin performansı inanılmazdı. Zoom, Netflix, Amazon... Kim tahmin edebilirdi ki?
Yatırımcı Olarak Bu Döngülerden Nasıl Faydalanırız?
İşte bu kısmı çok merak ediyorsunuz biliyorum. Kişisel görüşüm şu şekilde: Her döngünün kendine özgü yatırım fırsatları var.
Büyüme Döneminde
Hisse senetleri, girişim yatırımları, teknoloji şirketleri
Durgunluk Döneminde
Karma portföy, temettü hisseleri, sabit getirili
Resesyon Döneminde
Altın, tahvil, nakit, defansif sektörler
Tabii bunlar genel prensipler. Her duruma uygulanamaz. Mesela 2020'de herkes resesyon beklerken teknoloji hisseleri patladı. O yüzden söylediğim gibi, kesin kurallar yok bu işte.
Riskleri Nasıl Yönetmeliyiz?
Müşterilerime hep şunu söylüyorum: "Yumurtaları aynı sepete koyma." Yani diversifikasyon. Ama sadece sektör bazında değil, döngü bazında da düşünmek gerekiyor.
💡 Pratik Tavsiye: Portföyünüzün bir kısmını her zaman likit tutun. Fırsat geldiğinde hemen harekete geçebilmek için...
Göstergeleri Nasıl Takip Ediyorum?
Yılların tecrübesiyle öğrendiğim bazı önemli göstergeler var. Bunları takip etmek döngüleri önceden görmek için faydalı:
-
1
İşsizlik oranları - Bu çok kritik. İşsizlik artmaya başladı mı, durgunluk yakın demektir
-
2
Faiz oranı değişiklikleri - TCMB ve Fed kararlarını yakından takip ediyorum
-
3
Tüketici güven endeksi - İnsanlar iyimser mi, karamsar mı? Bu çok önemli
-
4
Sanayi üretim rakamları - Şirketler üretiyor mu, durduruyor mu?
Tabii bunların hepsini günlük takip etmek mümkün değil (ben bile yapamıyorum), ama aylık bazda gözden geçiriyorum. Bloomberg, Reuters gibi kaynaklardan düzenli bilgi alıyorum.
Son Dönemde Neler Gözlemliyorum?
2024'ün sonlarına gelirken şu değişimleri gözlemliyorum: Enflasyon problemi hâlâ gündemde, merkez bankaları politika faizi ile mücadele ediyor. Türkiye'de özellikle dış ticaret açığı ve cari açık meselesi var.
Kripto paralar artık ana akım yatırım aracı haline geldi (Bitcoin ETF'leri vs.). Bu yeni bir değişken döngü analizlerinde. Hani eskiden sadece altın, döviz, hisse senedi vardı. Şimdi kripto da var.
Özetle Şu:
Makroekonomik döngüler kaçınılmaz. Bunları anlamak ve ona göre pozisyon almak, uzun vadeli başarı için şart. Ama mükemmel tahmin etmek kimsenin elinde değil. Ben de bazen yanılıyorum (itiraf etmeliyim). Önemli olan esnek olmak ve adaptasyon gösterebilmek.
Sıkça Sorulan Sorular
Döngüleri önceden tahmin etmek mümkün mü?
%100 kesinlikle tahmin etmek mümkün değil tabii. Ama göstergeler takip edilirse eğilimi yakalamak mümkün. Ben müşterilerime hep "Tahmin değil, hazırlık" diyorum. Yani her senaryoya hazır olmak lazım.
Resesyon döneminde hangi yatırımları tercih etmeliyiz?
Kişisel deneyimime göre, resesyon döneminde defansif sektörler (gıda, ilaç, temel tüketim) daha güvenli. Altın da hedge aracı olarak kullanılabilir. Ama her resesyon farklı, o yüzden portfolio çeşitlendirmesi şart.
Türkiye ekonomisi için hangi göstergeleri takip etmeliyiz?
TCMB faiz kararları, enflasyon rakamları, cari açık verileri, döviz kurları... Bu dördlü bizim için çok kritik. TÜİK'in aylık verilerini ve TCMB'nin para politikası raporlarını mutlaka okuyorum.
Küçük yatırımcılar bu döngülerden nasıl yararlanabilir?
Düzenli yatırım yaparak (dolar maliyet ortalaması), ani kararlar vermeyerek, panik yapmayarak... Aslında büyük yatırımcılar kadar esnek olamıyorlar ama sabır avantajları var. Uzun vade odaklı yaklaşım önemli.
Döngü analizi yaparken en büyük hatalar nelerdir?
En büyük hata bence timing'i mükemmel yakalamaya çalışmak. "Tam dibe alayım, tam tepede satayım" diye düşünmek. Bu çok zor, hatta imkansıza yakın. Bir de her döngünün aynı olacağını sanmak büyük hata.
Pandemi gibi beklenmedik olaylar döngüleri nasıl etkiler?
İşte bu çok enteresan bir soru. Black swan event dediğimiz olaylar var. 2020 pandemisi bunun güzel örneği. Normal döngü analizlerinizi alt üst edebilir. O yüzden her zaman "beklenmedik" için de hazır olmak lazım.
Son Tavsiyem (Kişisel Görüş)
Makroekonomik döngüler karmaşık bir konu ama takip etmeye değer. Mükemmel yakalamaya çalışmayın, genel eğilimleri anlamaya odaklanın. En önemlisi: Sabırlı olun ve paniğe kapılmayın. Ben yirmi beş yıldır bu işin içindeyim, hâlâ öğreniyorum. Siz de öğrenmeye devam edin...
